ÖZEL BOY HAZIR DEMİR NEDİR ?

Standart 12 metre inşaat demiri yerine projeye göre metre belirtilerek üretilen demir donatıdır.

HAZIR DEMİR KULLANMANIN YARARLARI

Yerden tasarruf

Stok sahası ve demir işleme sahası arayışına son vererek şantiyelerdeki alan sorununu ortadan kaldırır. Özellikle şehir içindeki şantiyelerdeki gürültü ve çevre kirliliğini en aza indirir.

İşçilik ve işçi giderinden tasarruf

Hazır demir kullanımı işçilik giderlerinden en az %50 tasarruf sağlar. Fatura içeriğinin etriye, gönye, pilye, çiroz, boy kesim olarak işçilikli ve malzemeli belirtilmesi inşaat firmalarının bu faturaları maliyet hesaplarına işleyebilmelerini sağlar.

Zamandan tasarruf

Olumsuz hava koşulları yüzünden şantiyelerde gerçekleştirilemeyen imalatların o süre içinde hazır demir fabrikalarında kullanıma hazır hale getirilerek istenilen süre içinde şantiye sahasına ulaştırılmasını sağlar.

Finansmandan tasarruf

İhtiyaç kadar demir alınmasını sağlar ve inşaat sahalarında gereksiz stok bulundurulmasını önlediği için finansman maliyetlerini en aza indirir.

Firesiz üretim

Her çapta ve boyda, istenilen ölçülerde firesiz üretim ile hem ülke ekonomisine hem de inşaat maliyetlerine ham madde ve enerji tasarrufu sağlar.

Projeye uygunluk

İnşaat projelerinde belirtilen demir donatı ve büküm-kesim detaylarına %100 uygunluk ve 135 derece standart büküm garantisi sağlar.

Deprem yönetmeliğine uygunluk

TSE-708’de belirtilen büküm bölgelerindeki radius çaplarına uygun mandrel kullanılarak büküm işleminin yapılmasını sağlar.

Hatasız imalat

Hassas otomatik makinelerle projelerde belirtilen ölçülere tam uygunluk sağlayan imalat yapılmasını ve barkod okuma sistemiyle istenilen donatının bilgisayar kontrollü etiket programı kullanılarak poz no, cins, adet, boy ve projedeki şekillerinin çizim ve ölçülerinin etiket üzerinde belirtilmesiyle kullanım ve montaj rahatlığı sağlar.

Eksiksiz imalat

Projelerde öngörüldüğü şekilde hazırlanan inşaat çeliklerinin (etriye, gönye, pilye, çiroz, boy kesim) tümünün inşaatlarda eksiksiz olarak kullanımının dolaylı olarak kontrolünü sağlar.

ETRİYE NEDİR ?

Kolon ve kirişlerden geçen demirleri enine saran bir gereçtir. Deprem Yönetmeliğinde 135 derece uçları kıvrılmalıdır. Boyuna uzanan donatıları tutar. 8 ve 10 mm çaplarında demirlerdir. Kolon ve kirişlerin yıkılmasını önler. Etriye geometrik şekillerine göre çeşitlere ayrılır. Şöyle ki; kare, dikdörtgen, çokgen, daire ve fretli. Etriye, herşeyden önce, donatı kafesinin montajında ve yerleştirilmesinde yaş beton içinde stabilitesini sağlamak için gerekli ve vazgeçilmez bir elemandır. Etriye, eğilme donatısının yerel burkulma mukavemetini artırmak için de gereklidir. Etriye, sık aralıklarla kullanıldığı zaman, sargı (kuşaklama) görevi yaparak, betonarme elemanın kesme mukavemeti yanında eğilme mukavemetini de arttırır; elemanlara daha büyük plastik şekil değiştirebilme özelliği kazandırır; eleman ve yapı sünekliliğini arttırır. Betonarme elemanının kesme ve kesme-eğilme mukavemetini sağlayabilmek için gereklidir; betonarme kesitin özellikle son limit duruma yakın zorlanmalarında yapının bütünlüğünü korumakta çok önemli bir elemandır; deprem hasarlarının pek çoğu ya etriye yetersizliğinden, ya da hatalı ve eksik düzenlenmiş etriyelerden kaynaklanır.

ETRİYE YAPARKEN NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR ?

Etriye yaparken mutlaka elpen ile çalışılmalıdır. Etriye ölçüleri doğru alınmalı ve köşe açılarına dikkat edilmelidir. Genelde köşe açıları 90 derece olur. Düzgünlüğü kontrol edilmeli ayrıca çivilerin boylarına da özen gösterilmelidir. Etriye kıvırma makinesinin ayarları doğru yapılmalı ve elektrik akımına dikkat edilmelidir.

BÜYÜK DEPREMLERDE ETRİYENİN ÖNEMİ

Ülkemizde 17 Ağustos 1999 depreminde hasar almış ve yıkılan binalarda yanlış uygulamaların sebep olduğu görülmüştür. ‘Afet bölgelerinde yapılacak yapılar’ hakkındaki yönetmeliğin öngördüğü raporda yapı elemanlarında etriyelerin yeterli sıklıkta yerleştirilmemeleri, kolon-kiriş düğüm noktalarında etriyelerin hiç konulmaması veya yeterince konulmaması nedeni ile bu yapılarda hasarlar meydana gelmiştir. Deprem sonrası yıkılan ve ağır hasar görmüş yapılardan anlaşıldığı gibi entriler hayat kurtarıyor. Basıncı tutuyor ve ağırlığı dağıtmaya yardımcı oluyor. Entrilerin doğru bir uygulamada yapılması bu noktada önemini gösteriyor. Doğru kalınlıkta demirlerle, sağlam bir şekilde yapılan etrilerin sıkıştırılması gerekmektedir. Sıkıştırılma işlemi yapılmayan etriyelerde patlamalar olur.

KESME KUVVETİ DONATISI OLARAK ETRİYELERİN KULLANILMASININ FAYDALARI ?

a) Eğik çekme gerilmelerinin kiriş ekseni boyunca yayılı olması nedeniyle ,belirli aralıklarla düzgün yerleştirilen etriyeler, etkinin karşılanması bakımından uygundur.
b) Eğik çekme gerilmeleri ile belirli açı yapan etriyeler kesme kuvvetinin işaretinin değiştiği durumda da uygundur.
c) Etriyeler kiriş boyuna donatısını betona bağlayarak bunların kesme kuvvetinin karşılanmasıdaki perçin etkisini arttırırlar.
d) Kesme kuvvetinin karşılanmasında ortaya çıkan beton basınç kuvvetleriyle beraber kafes sistem etkisi oluştururlar.
e) Eğik çekme gerilmelerinden dolayı ortaya çıkan çatlakları sınırlayarak kesme kuvvetinin bir kısmının agrega sürtünmesi ile taşınmasını sağlarlar. Nervürlü inşaat demiri kalitesi üç farklı yöntemle artırılabilmektedir.
f) Özellikle sık kullanılan etriye durumunda betonun yanal şekil değiştirmesini sınırlandırarak betonun hem dayanımını ve hem de sünekliliğini arttırırlar.

ETRİYENİN ÇAPI VE ARALIĞI NASI OLMALIDIR ?

Betonarme eleman açısından en uygun etriye donatısını tasarlayıp düzenlemek esastır. Bunun için etriye çeliği kalitesi, etriye çapı ve aralığı tasarımcının elindeki değişkenlerdir. Etriye, yumuşak çelik (S220) ve yüksek mukavemetli çelik (S 420 ve S500) çubuklardan ve çelik hasırdan (M500) yapılır. Kalın çaplı etriye, rijitliği ile, donatı kafesinin montaj ve beton dökümü esnasındaki stabilitesini artırır; bu yüzden fazla ince çaplardan kaçınılır. Bununla beraber, donatı kafesinin stabilitesini sağlanmak kaydı ile işlemesi kolay, dolayısıyla işçilik kalitesi daha yüksek, kesme ve eğilme mukavemetine katkısı daha iyi, çatlak kontrolünü sağlamakta çok daha uygun olması gibi nedenlerle, ince çaplı sık etriye, kalın çaplı geniş etriyeye tercih edilir. Etriye aralığı, elemanın yapıdaki zorlanma şekline (kolon, kiriş) ve etriyeden beklenen işleve (basit etriye, sargı donatısı) bağlı olarak değişir. Her durumda, elemanın hesabında kullanılan teori ve kabulleri geçersiz kılacak derecede büyük aralıklı olmaması gerektiği gibi, montajı, beton dökümü ve uygun şekilde yerleştirilmesini sağlayacak ölçüde aralıklı olmalıdır. Geniş aralık, etriyenin yalnız montaj amaçlı olarak gerektiği durumlarda, gereğinden sık aralık ise kuşatma (sargı) bölgelerinde (düğümler ve düğümlere komşu bölgelerde) karşımıza çıkar.

KAYMA DONATISI OLARAK ETRİYE KULLANIMI NASIL OLUR ?

Etriye, çatlamış beton elemanın dağılmasını önleyerek ve bütünlüğünü sağlayarak ona kayma ve eğilme mukavemeti kazandırır. Bu amaçla, yani elemana kesme-kayma mukavemeti sağlamak için kullanıldığında basit etriye adını alır. Özellikle kolonlarda, boyuna donatının lokal burkulmasını azaltarak stabilitesini sağlar. Basit etriye aralığı, donatı kafesi ile birlikte çatlamış beton elemanın bir kafes sistem gibi çalışmasını sağlayacak şekilde küçük olmalı, ama elemanın küçük boyutundan ve 20 cm'den daha büyük olmamalıdır. Etriye kesme mukavemetine katkısı son limit durum hallerinde etkin olarak devreye girer; bu durumda etriyenin miktarı (kapasitesi) önemlidir. Kayma mukavemeti açısından etriye oranı,

KAYMA DONATISI OLARAK ETRİYE KULLANIMI NASIL OLUR ?

Etriye, çatlamış beton elemanın dağılmasını önleyerek ve bütünlüğünü sağlayarak ona kayma ve eğilme mukavemeti kazandırır. Bu amaçla, yani elemana kesme-kayma mukavemeti sağlamak için kullanıldığında basit etriye adını alır. Özellikle kolonlarda, boyuna donatının lokal burkulmasını azaltarak stabilitesini sağlar. Basit etriye aralığı, donatı kafesi ile birlikte çatlamış beton elemanın bir kafes sistem gibi çalışmasını sağlayacak şekilde küçük olmalı, ama elemanın küçük boyutundan ve 20 cm'den daha büyük olmamalıdır. Etriye kesme mukavemetine katkısı son limit durum hallerinde etkin olarak devreye girer; bu durumda etriyenin miktarı (kapasitesi) önemlidir. Kayma mukavemeti açısından etriye oranı,

fctd
p = 0.30------------- (1)
fyvd


den ve kayma hesabının gerektirdiği miktardan az olmamalıdır; burada f ctd betonun hesap çekme mukavemeti, f yvd ise etriye donatısı hesap mukavemetidir. Beton cinsi aynı kalmak kaydı ile, yüksek mukavemetli çelik kullanılması halinde gerekli etriye donatısı oranının ( p s500 ) yumuşak çelik için gerekli etriye donatısı oranına ( p s220) nispeti:

p s500 f y,220
------------ = ------------- = 0.44 (2)
p s220 f y,500


bulunur; f y sözkonusu çeliğin akma mukavemetini gösterir. Bunun anlamı, minumum koşullar karşılanmak kaydıyla yumuşak çelik yerine, yüksek mukavemetli S500 çeliği kullanılması durumunda ise %56 daha az kesit kullanılabilecek demektir; miktar bakımından, bu aynı ölçülerde tasarruf anlamına da gelir.

KUŞATMA DONATISI OLARAK ETRİYE ( SARGI ) NASIL OLUR ?

Etriye, kuşatma (confining) amacıyla kullanıldığında halka etriye, ya da kısaca sargı adını alır. Deprem bölgelerinde inşa edilen çerçeve yapıların kuşatma (sargı) bölgelerinde çok donatı çıkar, donatı aralıkları beton yerleştirilmesini zorlaştıracak değerlere düşer. Kaliteli donatı (S500) kullanılması:

- Kuşaklama etkisi devam ettirilerek donatı aralıklarını nispeten açmaya imkan verir; bu beton yerleşimine rahatlama getirir, dolaylı olarak kalite yüksekliği sağlar.
- İnce donatı işçilik kolaylığı sağlar ve keza dolaylı kalite getirir.
- Yüksek mukavemetli çeliğin akma limitinin yumuşak çeliğe göre çok daha yüksek olması nedeni ile betonun yanal genişlemesini engelleme özelliği de daha yüksektir.
- Sıfır fire
- İstenilen şekilde, CAD –bilgisayar kontrolünde üretim
- Bilgisayar kontrolünde ölçülendirme
- Hatasız ölçü sayesinde kiriş ve kolonlarda paspayı ayarlarının otomatik ayarlanması
- Nervürlüdür, aderans kuvveti yüksektir
- Kaliteli işçilik sağlar
- 135 derece bükümler standarttır
- İşçilik ve zaman tasarrufu sağlar
- Üretim bazında laboratuar kontrolündedir
- Kaliteli, yüksek mukavemetli malzeme (STIVb)

PİLYE NEDİR ?

Kesme kuvvetini karşılamak üzere betonarme kiriş ve döşemelere yerleştirilen, özel şekilde bükülmüş betonarme demiridir. Beton içerisine çekme ve basınç yüklerini karşılaması için konan şekillendirilmiş demirdir. Pilyenin üstü çekmeye altı basınca karşı çalışır.

PİLYE ÇEŞİTLERİ NELERDİR ?

Döşeme pilyeleri, kat kiriş pilyeleri ve temel kiriş pilyeleri.

PİLYENİN GÖREVLERİ NELERDİR ?

Döşemelerde ve kat kirişlerinde üst kısmı çekmeye, alt kısmı basınca karşı çalışır.

PİLYE YAPMA KURALLARI NELERDİR ?

Elle yaptığınızda iki demirci anahtarı kullanınız.
Anahtar ağzından demirin oynamamasına dikkat ediniz.
Kıvırma işlemini yaparken istenilen açılara dikkat edilmelidir (kat kirişleri ve döşemelerde 45° , temel kirişlerinde 60° olur).
Otomatik kıvırma makinesini kullanırken elektrik akımına dikkat ediniz.
Otomatik kıvırma makinesinde ayarları doğru yapınız.
Otomatik kıvırma makinesinde demirlerin fırlamamasına dikkat ediniz.
Kiriş donatılarına döşemeden gelen donatılar bağlanır. Bütün donatılar döşeme üzerinde hazırlanır. Döşemelerden gelen düz donatılar kiriş içinde döşeme kalınlığının altında olacak şekilde bağlanır. Düz donatılar döşemenin her iki yönünde bağlanır. Döşeme düz donatıları aralarında pilye olmalıdır. Pilye donatıları 45º ve projedeki yerinden kıvrılır.
Kıvrılmalar demir düzeltme anahtarı ile yapılır. Pilye donatıları kenarlardan ve komşu döşemelere üstten devam eder. Her iki yönde donatılar kesiştikleri yerlerden tel ile bağlanır.
Döşeme kenarlarındaki kirişlere tel ile bağlama yapılır.

PİLYE YAPMA ADIMLARI NELER ?

1- Pilye için demirleri markalama: Pilyeyi L uzunluğuna göre tebeşirle markalayınız. ( işaretleyiniz) Kıvırma yerlerini kıvırma ölçülerine göre işaretleyiniz. Uygun bir yere tebeşirle 45°’ lik açılı kısmı çiziniz (açı doğruluğunu kontrol için ).
2- Pilye demirlerini kesme: Elektrikli kesme makinesi veya kol makinesi ile projeden aldığınız L uzunluk ölçüsünü doğru işaretleyerek (markalama) demiri makas ağzına koyunuz ve kesiniz.
3- Pilye demirlerini bükme: Pilye demirlerini bükme işlemi el aletleri ve bükme makinesi ile ili şekilde yapılabilir; Kat kirişi pilyelerini el aletleri ile bükme: İki anahtar ağzına demiri sıkıştırarak, bükme için markalanan yerden kıvırınız 45° açılı kısmı oluşturmuş olunuz. 45°’ lik eğimli yerden sonra markalanan noktadan pilyenin sol kısmını meydana getirecek şekilde kıvırınız. Demirin sağa, sola dönmemesi için ayağınızla orta kısma basınız. Aynı işlemi sağ taraf içinde uygulayınız. Döşeme pilyeleri için: Döşemeye bir düz demir, bir pilye demiri şeklinde aradaki ölçüleri dikkate alarak yerleştirmeyi yapınız. Döşemenin orta kısımlarında demirleri birbirlerine bağlayınız. Verilen ölçülere göre pilye demirleri üzerinde tebeşirle kıvırma yerlerini markalayınız. Pilye kıvrım yerlerinden iki demirci anahtarı ile 45°’ lik kısmı kıvırınız.
4- Bükme makinesi ile pilye yapmak; Makinenin toplarını pilye için kullanılacak demirin çapına göre ayarlayınız. Pimi taktıktan sonra, algılayıcı, ayarladığımız açıya geldiğinde, tepsinin ilk başlangıç durumuna (geri) gelmesini sağlar. Kıvırma (bükme ) noktalarını projedeki ölçülerine göre tebeşirle demir üzerine veya lata üzerine çivi çakılarak yerlerini belirleyiniz. Makinenin ayarları yapılmış olur. Uygun sayıda demir konarak bükme işlemi için pedala basılır. Demiri açıya uygun olacak şekilde yönünü değiştiriniz. (Ters çeviriniz )
5- 4 Kat Kirişi Pilyelerini El Aletleri ile Bükme: İki anahtar ağzına demiri sıkıştırarak, bükme için markalanan yerden kıvırınız 45° açılı kısmı oluşturmuş olunuz. 45°’ lik eğimli yerden sonra markalanan noktadan pilyenin sol kısmını meydana getirecek şekilde kıvırınız. Demirin sağa, sola dönmemesi için ayağınızla orta kısma basınız. Aynı işlemi sağ taraf içinde uygulayınız.

DÖŞEME PİLYELERİ NASIL YAPILIR ?

Döşemeye bir düz demir, bir pilye demiri şeklinde aradaki ölçüleri dikkate alarak yerleştirmeyi yapınız.
Döşemenin orta kısımlarında demirleri birbirlerine bağlayınız.
Verilen ölçülere göre pilye demirleri üzerinde tebeşirle kıvırma yerlerini markalayınız.

ÇİROZ NEDİR.

Betonarme yapılarda, kolon veya perdelerde kullanılan, karşılıklı düşey donatıları birbirine bağlayan ve mesafeyi sabit tutarak aynı uzaklıkta durmasını sağlayan genellikle S şeklinde olan uçları ters kıvrılmış demireçiroz denir. Es demiri olarak da adlandırılmaktadır.

ÇİROZ NE İŞE YARAR ?

Beton dökümü sırasında veya dökümden sonra, kolon donatılarının birbirine kenetlenmesini sağlar, Depremlerde yatay kuvvetlere karşı koyar, Kolon donatılarını sabit tutarak paspayının mesafesini korur, Etriye serbest açıklığını azaltır. Bu sayede sismik yükler altında etriyelerin burkulması önlenmiş olur. Yanal şişme etkilerine karşı koyar, bombelenmeden kaynaklanan düşey donatı burkulmasını engeller, Bağlı olduğu doğrultudaki kesme kuvvetini karşılar,

DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR

Çiroz ucu 135 derece bükülmelidir. 90 derece olduğu takdirde kenetlenme tam sağlanamaz ve kayması kolaylaşır. Bağlama teli mutlaka bulunmalıdır. Aksi takdirde beton dökülürken pompa etkisi ile dökülebilmektedir. Donatıyı mutlaka dıştan kavramalıdır. Deprem çirozlarının çapı ve aralığı, etriye çap ve aralığı ile aynı olmalıdır. Çirozlar, her iki uçlarında mutlaka boyuna donatıları sarmalıdır. Çirozların seyrek olması durumunda, vibratör çirozlara çaprazlama girer ve titreşim anında daha çok sıkışarak çıkarması imkansız hale gelebilir. Çirozların seyrek olması depremde zayıf bölge oluşmasına neden olur.

GÖNYE NEDİR ?

Pisagor teoreminden yararlanıp, 3-4-5 kuralı uygulanarak 90 derecelik dik köşelerin oluşturulması. Hazırlanan etriye veya pilyenin açılarının ve doğrultusunun kontrolüdür. Uygun bir yere çizim yapılarak hazırlanan etriye veya pilyenin gönyesinin kontrolü yapılır.

KAYA BLONU NEDİR ?

Kaya bulonlama sistemleri, yeraltı madenlerinde ve tünellerde kazılan kaya kütlesini stabilize etmek için kullanılır. Tünellerde kullanım amacı tünel ekseni etrafında kemer oluşturmaktır, bir nevi zemine açılmış olan boşluğu zemine asma olayıdır. Kaya bulonları, yükü sistematik olarak stabil olmayan yüzeylerden veya kayanın dışından kayanın çok daha sağlam olan iç kısmına aktaracak şekilde düzenlenir. Kaya kütlesi, çeşitli türlerde kaya bulonları ile takviye edilebilir.

Paspayı Nedir?

Betonarme ile ilgili şartnamelerde net beton örtüsü adıyla anılan paspayı: "Bir beton elemanının içinde bulunan en dış donatının dışında beton bitim yerine kadar ölçülen kalınlık" olarak tanımlanmaktadır. 1985 yılından bu yana kullanılmakta olan TS 500 standartlarında bu kalınlıkta ilgili çok ayrıntılı bilgi yoktu. Sadece 12.2.1 numaralı maddede "Kirişlerde beton ölçüsü, içteki elemanlarda 1.5 cm, dışındaki elemanlarda ise 2 cm den az olmamalıdır." biçiminde bir açıklama yapılmaktadır. fiubat 2000 tarihinde yürürlüğe giren yeni TS 500 standartında bu konuyla ilgili olarak ayrıntılı bilgiler getirilerek bir anlamda yıllardır süregelen başıboşluk önlenmiştir. Gerçekte ciddi projelere imza atan deneyimli proje mühendisleri TS 500'ün bu eksikliğini DIN 1045 adlı Alman normlarında belirtilen maddeleri göz önünde tutarak gideriyorlardıysa da paspayının Türk standartlarında ciddi olarak yer almasının Marmara depreminden kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Normal donatılarda m2'ye 4 adet yeterli olur.

Korozyon Açısından Paspayının Önemi

Betonarme elemanların içersinde bulunan çelik donatıların yer yer paslanarak çapını ve kalitesini kaybetmesine neden olan korozyonun oluşmasında birçok neden sayılabilir. Bunları sıralarsak; Beton elemanlardaki net beton örtüsü (paspayının) yetersiz olması. Özellikle deniz kıyısına yakın olan inşaatlarda havadaki klor iyonları yanında nem miktarının yüksek olması korozyon açısından paspayının önemini arttırmaktadır. Kullanılan betonun kalitesinin yetersiz olması. Genellikle uzun yıllar inşaatçılar arasında iyi beton tanımı yapılırken dayanım gücü yüksek betonlar amaçlanırdı. Son yıllarda iyi beton tanımı için yalnızca beton dayanımın değil betonun durabilite adı verilen dayanıklı oluşu da göz önüne alınmaya başlandı. Dayanıklılık, betonun dış tesirlere mukavemet gücü yanında, içindeki çelik donatıyı dış tesirlere karşı koruyabilme yeteneği, bir anlamda betonarmenin ömrünü belirleyen bir özelliktir. Korozyonun önlemek açısından beton paspayının yeterli kalınlıkta yapılması yanında geçirimsiz beton yapmak, beton dökümünde mutlaka vibratör kullanmak, su oranı mümkün olduğunca az beton üretmek, su eksikliğinden dolayı azalmış olan beton akışkanlığını artırmak için gerektiğinde beton içinde akışkanlık artırıcı kimyasallar katmak alınması gereken önlemlerden bazılarıdır. Kuşkusuz beton dökümünden sonra betonun kürlenmesine dikkat etmek, sulamak yada beton üstünü koruyucu kimyasallarla kaplamak da yukarıdaki önlemler arasına katılabilir. Dikkat edilmesi gereken önemli bir nokta şudur: Paspayının yetersizliği özel önlemler almaksızın (kimyasallarla yapılan özel sıvılar gibi) yalnızca sıva harcıyla giderme olanağı yoktur. Yoğun dış etkenlere (rüzgar, yağmur gibi) maruz kalan betonarme elemanlarda paspayı kalınlığı daha da önem kazanır. Paspayı yetersizliği nedeniyle bu tür elemanlarda etriyelerin tümüyle yok olduğu, ana taşıyıcı donatıların ise alan olarak yarı yarıya pastan dolayı çapının yedi kata kadar artabildiği, bu artmadan dolayı betonun hızla çatladığı gözlenmektedir. Paspayı kalınlığının fabrika tarzında üretilen beton prekast elemanlarda prefabrike yapı elemanlarında daha küçük tutulması olanaklıdır. DIN 1045 normu bu tür elemanlarda paspayı kalınlığının 1cm'ye kadar indirilmesine izin vermektedir.

Manşon Nedir?

Donatı elemanlarını uç uca eklemekte kullanılan içi kılavuzlu metal elemanları, İnşaat demirlerini birbirine eklemek için kullanılan manşon sistemi. Demirleri üst üste bindirmeyi gerektirmez. İnşaat demirinin kendisinden daha yüksek bir mukavemete sahiptir. Malzemede, ağırlıkta ve iş gücünde büyük bir tasarruf sağlamaktadır.

İNŞAAT TELİ NEDİR ?

Bağ Teli olarak geçen bu ürün inşaat sektöründe demir bağlama teli olarak kullanılır. Yumuşak tellik SAE 1006 filmaşin demirinden üretilen bag teli, Ø 0,90 mm inceliğine kadar çekilebilen ve daha da yumuşaklık kazanması amacıyla 900° ’ye kadar tavlanmaktadır. Bağ teli Ø 0,90 – 1,50 mm çapındadır. Ayrıca ambalajlamada ve diğer amaçlarla kullanılmak üzere Ø 1,50 – 5,00 mm aralığında da tavlanmış yumuşak teller satışa sunulmuştur.

ANKRAJ NEDİR ?

Bir yapı elemanını başka bir elemana sabitleme yöntemiyle birlikte çalışır hale getirmek.-Betonarme yapılarda çelik donatının beton içerisine bağlanmasıdır.

Ankraj Halatlarının Hazırlanışı ve Zemine Uygulanması

Yapımına başlanan proje doğrultusunda çelik halatlar belli ölçülerde standar uzunlukta kesilerek hazırlanır. halatların kök kısmı, eşit aralıklarla bir ayırıcı ve bir birleştirici ile sabitlenerek birbirilerine sabitlenir. daha sonra ise hazırlanan halatlar serbest uçu polietilen boru ile izole edilir. Kök bölgeden serbest kısma geçiş özel geçirimsiz malzeme ile izole edilerek, enjeksiyonun serbest bölgeye geçişi önlenmiş olur. Ayrıca ankraj halat demetine boydan boya bir veya iki adet enjeksiyon maksatlı polietilen boru takılır. Bu borulardan biri kök bölgesinde eşit aralıklarla delinerek bantlanır. Bu şekilde öngerme demeti hazırlanmış olur. hazırlanan bu ankraj grubu delgi yapılan zemine yerleştirilir ve zemine enjeksiyon malzemesi uygulanarak zeminde donması ve işlemesi sağlanır. sistemde donan ve yerleşen ankraj bloğu, zeminle kaynaşarak birleşir, bu birleme sağlandıktan sonra özel makinelerle ankraj zeminde gerdirilerek sistemin tamamen birleştirilmesi sağlanır. bu birleştirme yüksek basınçla ve kafa plaka denilen malzeme içinde krips denilen özel elemanlarla sıkıştırılarak ve gerdirilerek yapıldığından sistem kesinlikle birleşmesi kesinleşmiş olmaktadır. Ankrajlar Kazıklarda, yüz kaplamasını tutmak üzere; kaplama, aralıklarla yerleştirilen ankraj çubuklarıyla (genellikle çelik çubuklar), zemine bağlanılır. Bir çubuklu ankraj; 20–30 cm çapında burgularla (auger), matkap ya da tabanca, gerekirse kaplama borusu da kullanılarak, zeminin delinmesi, deliğin içine çelik çubukların yerleştirilmesi ve çubuk çevresindeki boşluğun (varsa kaplama borusu çekilerek) enjeksiyonla doldurulması ile oluşturulur. Enjeksiyon, aktif bölge dışındaki uzunluğa uygulanır. Ankraj çubukları, yüz kaplamasına tespit edilir. Bazı durumlarda, çubuğa ön gerilme verilir. Ankraj çubukları çekme kuvvetine uğrarken, bu; ankraj çubuğu çevresindeki sürtünmelerle karşılanır.

ZEMİN ÇİVİSİ

Zemin çivisi zemin ankrajlarından farklı olarak şevlerin veya dik yarmaların duraylı hale getirilmesi için kullanılan bir tekniktir. Zemin çivilerine ön germe uygulanmaz, dolayısıyla şev hareketi olmadığı sürece çivilere herhangi bir yük gelmemektedir..

DONATI NEDİR ?

Betonarme yapılarda kullanılan, durum ve yerine göre değişik biçimler verilen çelik çubukların ismidir. Betonarme yapı elemanlarının içindeki çeliktir.

ADERANS

Beton ile donatı olarak kullanılan nervürlü çeliğin birbirine yapışması ve beraber çalışmasıdır.

DEMİR

Atom numarası 26 olan bir elementtir. Simgesi "Fe"dir. Yer kabuğunda en çok bulunan metal demirdir. Demir metali, demir cevherlerinden elde edilir ve doğada nadiren element olarak bulunur.

ÇELİK

Demir cevherinden elde edilen ham demire şekil verme özelliği ve mukavemet kazandırmak dolayısıyla kullanım alanını genişletmek için içerdiği karbon miktarını ikinci bir işlemle %17'nin altına indirerek elde edilen DEMİR-KARBON bileşiğidir.

ALAŞIMLI ÇELİK

Çelikte normal olarak bulunan karbon(C), silis(Si), Mangan(Mn), fosfor(P), kükürt(S) gibi elementlerin dışında; bileşiminde krom(Cr), nikel(Ni), molibden(Mo), Titan(Ti), Vanadyum(V) gibi elementlerin bir veya birden çoğunu belirli bir oranın üzerinde içeren çeliklerdir.

MUKAVEMET

Dayanma, direnç, direniş. Bir yapı gerecinin direnebileceği en büyük gerilme; dayanım, yapının taşıyıcı bir bölümü üzerine gelen yüklere göre direnme yeterliliği.

AKMA MUKAVEMETİ

Elastiklik sınırından sonra malzemenin ani olarak uzamaya başladığı tanımlanmış miktarda kalıcı deformasyona neden olan mukavemet değeridir.

ÇEKME MUKAVEMETİ

Akma noktasından sonra malzemeye kuvvet uygulanmaya devam edilirse gerilim ve uzama en yüksek değere ulaşır. Bu noktada ulaşılan kuvvetin kesit alana oranı çekme mukavemetini verir.

SÜNEKLİK

Bir cismin çekme gerilmesi altında çatlamaya veya kırılmaya uğramadan şekil değiştirme yeteneği. Örnek: Çelik, yüksek sünekliği sayesinde kırılgan bir malzeme olan betonu takviye ederek betonarme isimli yapı malzemesini oluşturur.

TSE 708

Bu standart, dairesel kesitli ve düz yüzeyli; nervürlü veya yüzeyi profilli beton çelik çubukları kapsar.

İSO

Uluslararası Standardizasyon Kuruluşu.

ŞANTİYELERDEKİ DEMİR BÜKÜM HATALARI

1-ETRİYE-ÇİROZ BÜKÜMLERİ:
Şekil A’ da Etriye ve Çiroz imalatında kullanmış olduğunuz "Etriye kolu" inşaat çeliğini oluk içerisinde sıkıştırmaktadır. Uygulanan kuvveti yaymak yerine sadece inşaat çeliğinin noktasal bir bölgesine iletmektedir. Oluklarda bulunan keskin köşeler gözle görülmeyen kılcal çatlamalara veya kırılmalara neden olmaktadır. Bu tip " E t r i y e K o l u " kullanımı TSE'nin büküm standartlarına uygun değildir.

2-GÖNYE -PİLYE BÜKÜMLERİ:
Şekil B' de gönye ve pilyelerin bükümünün köşebent ve boru ile yanlış şekilde yapıldığı görülmektedir. Bu tip kullanım, inşaat çeliğini oluk içerisinde sıkıştırmaktadır. Uygulanan kuvveti yaymak yerine sadece inşaat çeliğinin noktasal bir bölgesine iletmektedir. Oluklarda bulunan keskin köşeler gözle görülmeyen kılcal çatlamalara veya kırılmalara neden olmaktadır.

Şekil C:
Bazı şantiyelerde yeterli ekipman olmadığı için özellikle 20mm ve daha kalın (22-26-32mm) inşaat çeliklerinin Oksijen Kaynağı ile kesim ve büküm işlemi yapılması inşaat çeliğinin kimyasal ve fiziksel özelliklerinin kaybolmasına neden olur. Bu tip kullanım TSE'nin büküm standartlarına uygun değildir.

3-DİĞER BÜKÜMLER
Şekil D Şantiyelerde kullanılan ilkel aparatlarla yapılan yanlış büküm işlemi.

Şekil E
1. Yanlış büküm sonucunda kırılan etriye örneği. 2. Kırılan parçanın otomatik makine ile yapılan doğru büküm örneği.

ÖNEMLİ UYARILAR

Belirtilmesinde yarar olacak en önemli konu çubuk bükme hızıdır. Sayfa 14'de şekil A,B,C,D'de gösterilen büküm şekilleri kol kuvveti ve ilkel aparatlarla yapıldığından yapı mevzuatı ve deprem yönetmeliğine aykırıdır.

Bu nedenle;

- Sabit büküm hızından söz etmek mümkün olmamaktadır.
- Bükümü yapılan nervürlü çeliğin TS 708 III-A kalitesinde olmasına rağmen çubuk bükme hızındaki farklılıklar, demirin bazı bölümlerinde kırılmalara ve gözle görülmeyen kılcal çatlaklara neden olmaktadır. Bu hatalar kullanıcıların, nervürlü çeliklerin homojen veya güvenli olmadığına dair olumsuz ve yanlış eleştirilerde bulunmalarına yol açmaktadır.

YAPI DENETİM FİRMALARI

şantiyelere getirilmiş olan nervürlü çeliklerden örnekler almakta ve analizlerin yapılması için yetkili kuruluşlara göndermektedir. Test sertifikası ile kullanımı için onay verilen nervürlü çeliklerin bükümleri bazı şantiyelerde Sayfa 14'de Şekil A, Şekil B, Şekil C ve Şekil D'de görüldüğü gibi inşaat projelerindeki büküm detaylarına ve Deprem Yönetmeliğine uygun olmayan aparatlarla yanlış şekilde yapılmaktadır. Sayfa 14'de, Şekil A, Şekil B ve Şekil C'deki gibi yapılan hatalı uygulamalar sonucunda zamanla nervürlü çeliklerin deformasyonu mutlaka ortaya çıkacaktır.

- Şantiyelerde ise büküm hataları ile ilgili en çok karşılaşılan sorun; demirci kalfalarının veya ustalarının test sertifikası ile onaylanan nervürlü demirler hakkında "Sert demir / yumuşak demir" gibi "bilimsel" karşılığı olmayan nitelendirmelerde bulunmalarıdır.

BÜKÜM DETAYLARIYLA İLGİLİ GÖRÜŞ BELİRTECEK YETKİLİ KURUMLAR VE KİŞİLER; ÜNİVERSİTELER, TEST LABORATUVARLARI, YAPI DENETİM FİRMALARI, MAKİNA MÜHENDİSLERİ, METALURJİ MÜHENDİSLERİ VE MALZEME MÜHENDİSLERİDİR.

BÜKÜM İŞLEMİ; MÜMKÜNSE OTOMATİK ETRİYE MAKİNELERİYLE YAPILMALIDIR.

BÜKÜM İŞLEMİ OTOMATİK BÜKME MAKİNELERİYLE VE SABİT BÜKME HIZIYLA, YUKARIDA GÖRÜLDÜĞÜ GİBİ YAPILMALIDIR.

BÜKME İŞLEMLERİ İLE İLGİLİ AYRINTILI AÇIKLAMALAR

Bükme çaplarına göre, çelik çubukların bükülmesinde dikkat edilmesi gereken konular:
1) Standarda göre belirlenmiş bükme silindir (mandrel) çaplarının doğru uygulanması ve yeterli ekipmana sahip olunması.
2) Çaplara göre; bükme çapı tesbit edilerek silindir (mandrel) etrafında (Silindir yüzeyi deforme olmaması ve düzgün olması gerekir.) bükülmelidir. (Şekil-1)


Şekil -1
(NERVÜRLÜ ÇELİKLERİN ÇUBUK BÜKME ŞEKLİ)

3) Etriye olarak bükülecek çelik çubuklarında; standardın belirlediği, silindir çapı etrafında bükülmesi gerekmektedir. (Sayfa 18). Kesinlikle sivri köşe etrafında bükülmemelidir. Çentik etkisi yapar ve geriye açılması halinde ayrılmalara, yırtılmalara neden olacaktır. ( Şekil - 2 )
Şekil - 2


D İ K K A T !
Bu şekilde aparatların içinde büküm işlemi yapılması uygun değildir!
DİKKAT!
4) İnşaat demirleri şaloma (Oksijen Kaynağı) ile kesilmemeli ve bükülmemelidir.

SORUNLARIN İLETİLMESİ:

ÇELİK ÇUBUKLARIN KULLANIMI SIRASINDA ORTAYA ÇIKABİLECEK SORUNLARIN ÇÖZÜMÜ İÇİN AŞAĞIDA BELİRTİLEN BİLGİLERİN KONTROL EDİLİP İLGİLİ ÜRETİCİ FİRMALARA BİLDİRİLMESİ GEREKİR.
1) Mamul üzerinde takılı etiket bilgileri
- Döküm ( Heat) No:
- Paket No:
- Çap (Size):
2) Tüm standart koşulların uygulandığından emin olunması ve bununla ilgili bilgiler
3) Numune alınması (150 cm boyunda)

NERVÜRLÜ ÇELİK BÜKÜM DETAYI VE METRAJ TABLOSU
NERVÜRLÜ ÇELİK BÜKÜM DETAYI